Bariatria

Otyłość jest złożoną chorobą cywilizacyjną, która zwiększa ryzyko wystąpienia innych chorób: nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, nowotworów, depresji, bezpłodności, itd.

Leczenie zachowawcze wymaga od chorego konsekwentnego przestrzegania zaleceń dietetycznych i zwiększania aktywności fizycznej. Niestety w grupie pacjentów z otyłością II i III stopnia efekty zmian w stylu życia nie zawsze są satysfakcjonujące, a choremu trudno je utrzymać. Ich skuteczność wynosi około 5%.

Rozwiązaniem dla tej grupy pacjentów może okazać się operacyjne leczenie otyłości (operacje bariatryczne) dające szybkie i zadowalające efekty zarówno, jeśli chodzi o redukcję masy ciała, ustąpienie chorób metabolicznych (nadciśnienia, cukrzycy, zaburzeń lipidowych), jak i znacząco wyższą jakość życia.

Należy pamiętać, że chory poddający się operacyjnemu leczeniu otyłości powinien być objęty opieką całego zespołu terapeutycznego, w którego skład będzie wchodził m.in. dietetyk i fizjoterapeuta. Kontrole u specjalistów w okresie okołooperacyjnym pomogą pacjentowi w zmianie dotychczasowego stylu życia, uzyskaniu satysfakcjonującej redukcji masy ciała bez narażenia na niedobory pokarmowe i uchroni przed powrotem do nieprawidłowych nawyków po operacji, a tym samym nawrotu choroby.

Jakie są wskazania do operacyjnego leczenia otyłości?

  • BMI ≥40 kg/m2
  • BMI ≥ 35 kg/m2  do 39 kg.m2 oraz przynajmniej jedna z chorób towarzyszących otyłości:
    – cukrzyca typu 2
    – nadciśnienie tętnicze
    – choroby układu sercowo-naczyniowego
    – zespół bezdechu sennego
    – zespół hipowentylacji spowodowany otyłością
    – choroby stawów wymagające leczenia operacyjnego
    – niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (nonalcoholic steatohepatitis – NASH),
    – niealkoholowe stłuszczenie wątroby (nonalcoholic fatty liver disease – NAFLD);– hiperlipidemia;
    – bezpłodność żeńska (w tym PCOS);
    – istotne wskazania społeczne lub psychologiczne;
    – sytuacje gdy otyłość jest powodem dyskwalifikacji od istotnej formy leczenia zabiegowego w zakresie innych specjalności (np. zabiegi ortopedyczne, zabiegi neurochirurgiczne, chirurgia przepuklin);

Dlaczego warto zmieniać nawyki żywieniowe jeszcze przed operacją bariatryczną?

Otyłość jest chorobą przewlekłą, na której powstawanie mają wpływ czynniki endo- i egzogenne. Jednak u większości chorych do powstania otyłości przyczyniły się przede wszystkim czynniki środowiskowe: złe nawyki żywieniowe i mała aktywność fizyczna. To tworzy swego rodzaju błędne koło: coraz mniej się ruszasz, jesz tyle samo lub więcej, przybierasz powoli na masie, jest ci coraz ciężej się ruszać, więc dalej intuicyjnie zmniejszasz aktywność.

Ale wracając do nieprawidłowych nawyków: nasi podopieczni zwykle jedzą 1-2 bardzo obfite posiłki dzienni albo jedzą nawet co godzinę (na zasadzie przekąsek).

Niezależnie od tego, o której grupie mówimy, to nieodzownym elementem codziennej diety jest duże spożycie przetworzonej żywności o wysokiej zawartości tłuszczu i cukrów prostych (potrawy z restauracji typu fast food, dania typu instant, słone i słodkie przekąski, słodkie produkty mleczne, tłuste mięsa i ich przetwory). Dodatkowo nasi podopieczni najchętniej sięgają po słodkie napoje (soki, słodkie napoje gazowane, napoje energetyzujące itd.). To wszystko sprawia, że ich dieta jest bardzo wysokokaloryczna, ale uboga w witaminy i składniki mineralne.

Kiedy zaczynamy pracę z pacjentem zdecydowanym na operacyjne leczenie otyłości, to zawsze staramy się być szczere. Naszym obowiązkiem jest uświadomienie pacjentowi, że bez stałej zmiany stylu życia, rezultat operacji może być dużo gorszy niż zakładano. Krótko mówiąc: po latach może dojść do efektu jo-jo. Czas oczekiwania na zabieg operacyjny wynosi nawet do roku, zatem zachęcamy do pozytywnych zmian od pierwszej konsultacji, tak aby przyzwyczaić się do zasad obowiązujących po operacji. W naszym przekonaniu ciężko oczekiwać od kogoś, że zmieni całe swoje życie w jeden dzień.

Do najważniejszych zadań należą:

  • spożywanie 5 posiłków dziennie (każdy powinien mieć wyznaczone pory posiłków dopasowane do rytmu pracy- nawet jeśli jest to praca zmianowa)
  • wykluczenie wszystkich słodkich napojów (tu też soki świeżo wyciskane oraz alkohol!)
  • urozmaicanie diety w warszywa i owoce
  • eliminacja wszystkich wysoko przetworzonych produktów
  • odzwyczajenie od gazowanej wody
  • nauka powolnego jedzenia i wielokrotnego przeżuwania małych kęsów.

Jeśli chory przyłoży się do przygotowań, to na pewno wyrobi sobie potrzebne prawidłowe nawyki żywieniowe, uzyska oczekiwaną przedoperacyjną redukcję masy ciała i lepszą motywację do dalszych zmian.

Rola dietetyka w opiece nad chorym bariatrycznym

Część pacjentów bariatrycznych jeszcze przed podjęciem decyzji o operacyjnym leczeniu otyłości miało kontakt z dietetykiem. Zwykle nie byli do końca zadowoleni, ponieważ, np. chudli za wolno lub dietetyk nie brał pod uwagę ich preferencji żywieniowych. W związku z tym ciężko się dziwić, kiedy podchodzą z dużym dystansem do pracy z kolejnym specjalistą. Dzisiaj trochę o tym, dlaczego kontakt z dietetykiem w okresie okołooperacyjnym jest konieczny.

Byłoby idealnie, gdyby każdy chory kwalifikowany do operacyjnego leczenia otyłości miał zapewnioną opiekę zespołu specjalistów, w którego skład będzie wchodził wykwalifikowany dietetyk. Konsultacje powinny odbywać się zarówno przed operacją jak i po niej.

Rolą dietetyka jest wytłumaczenie choremu, że na długotrwały sukces, oprócz operacji, będzie miała wpływ stała zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych. Niestety krótkotrwałe zmiany i powrót do starych nawyków może prowadzić po latach do efektu jo-jo.

Dietetyk powinien pomóc choremu w znalezieniu popełnianych do tej pory błędów żywieniowych, pomóc w ich eliminacji, przygotowaniu się do zabiegu (wspomniana wcześniej zmiana nawyków), wspomóc w szukaniu rozwiązań na pierwsze tygodnie po operacji, doradzić w suplementacji, a w dalszym okresie podtrzymywać wypracowane zwyczaje.

Ciągłe edukowanie chorych otyłych i chorych bariatrycznych jest konieczne, ponieważ tylko takie działanie daje długoterminowe efekty.

Niestety większość ośrodków a także pacjentów skupia się na wczesnych etapach diety, co w pewnym sensie jest zrozumiałe, ponieważ, wydaje im się, że jeśli chudną, to wszystko robią dobrze. Mogą nie zauważać małych błędów zapowiadających powrót do przyzwyczajeń (np. zaczynają jeść coraz mniej posiłków, ale zwiększają porcje albo zaczynają pić słodkie napoje lub rezygnują z suplementacji).

Zachęcamy zatem do pozostania w kontakcie z dietetykiem. Nawet w dłuższym okresie po operacji.